مراقبت های دوران بارداری بسیار مهم هستند و می توانند به رشد و تکامل کودک شما کمک کند و هر دوی شما را سالم نگه دارد. این مراقبت ها بهترین راه برای بالا بردن تضمین شروع یک زندگی سالم برای نوزاد است.
مراقبت های دوران بارداری چیست؟
در حین بارداری پزشک متخصص تست هایی برای تشخیص سلامت مادر و نوزاد تجویز می کند. در ادامه برخی از تست هایی که ممکن است نیاز باشد هر مادر باردار انجام دهد را ذکر می کنیم:
- سونوگرافی برای مشاهده چگونگی رشد کودک و تعیین تاریخ زایمان
- آزمایش گلوکز برای بررسی دیابت بارداری
- آزمایش خون برای بررسی DNA طبیعی جنین در خون مادر
- اکوکاردیوگرافی جنین برای بررسی قلب نوزاد
- آمنیوسنتز برای بررسی نقایص مادرزادی و مشکلات ژنتیکی
- تست NT برای بررسی نقص در ژن های نوزاد
- آزمایش برای بررسی بیماری های مقاربتی
- آزمایشات گروه خونی مانند Rh و ABO
- آزمایش خون برای کم خونی
- آزمایش خون برای پیگیری بیماری های مزمن مادر قبل از بارداری
اهمیت مراقبت های دوران بارداری
مراقبت های دوران بارداری بروز خطر در این دوران را کم می کند و شانس زایمان ایمن و سالم را افزایش می دهد. ویزیت های منظم قبل از تولد به پزشک متخصص کمک کند تا بارداری را کنترل کند و هر گونه مشکل یا عارضه را قبل از جدی شدن تشخیص دهد.
نوزادانی که از مادرانشان مراقبت های دوران بارداری ندارند، سه برابر شانس تولد با وزن کم دارند. مادرانی که مراقبت های دوران بارداری را انجام دهند، احتمال مرگ نوزادانشان با وزن کم پنج برابر کمتر از سایر مادران است.
جدول مراقبت های دوران بارداری
برنامه ویزیت ها بری مراجعه به پزشک متخصص معمولا بر اساس زیر است:
- هر ماه در شش ماه اول بارداری
- هر دو هفته در ماه های هفتم و هشتم بارداری
- هر هفته در ماه نهم بارداری
در ویزیت های مراقبت های دوران بارداری، پزشک سلامت مادر و جنین را بررسی می کند.
تغییرات وزن در دوران بارداری چگونه است؟
تغییرات و افزایش وزن برای همه در دوران بارداری یکسان نیست،. اما بیشتر زنان حدود 12 تا 15 کیلوگرم وزن اضافه کنند. مادرانی که وزن پایین یا بالایی دارند، قبل از بارداری و به تشخیص پزشک احتمالا باید رژیم خاصی را رعایت کنند تا به وزن ایده آل برای شروع بارداری برسند. همچنین مادران لاغر در بارداری باید بیشتر وزن اضافه کنند و مادران چاق نیز در طول بارداری باید افزایش وزن کمتری داشته باشند.
بهترین تغذیه برای مراقبت های دوران بارداری چیست؟
مادران باردار باید یک رژیم غذای متعادل و سالمی برای مراقبت های دوران بارداری داشته باشند. در دوران بارداری رعایت نکات زیر ضروری است:
- گوشت خام، تخم مرغ و ماهی: غذایی که به طور کامل نپزد می تواند مادر را مسموم کند. بیش از 2 یا 3 وعده ماهی در هفته (حداکثر170-340 گرم کنسرو) نباید مصرف شود. کوسه، اره ماهی و شاه ماهی در دوران بارداری منع مصرف دارند زیرا سطح جیوه این ماهی ها بالاست و به جنین آسیب می رسانند.
- میوه و سبزیجات: قبل از خوردن حتما باید شسته و ضدعفونی شوند و نباید آن ها را روی تخته گوشت خرد کرد.
- لبنیات: مادر باید روزانه 4 وعده یا بیشتر لبنیات مصرف کند تا کلسیم کافی به خودش و کودک برسد. زنان برای مراقبت های دوران بارداری نباید لبنیات غیر پاستوریزه مصرف کنند چون ممکن است حاوی باکتری های ناقل عونت باشند.
- قند و شکر: در دوران بارداری باید مصر قند و شکر پائین باشد و جایگزین های قند و شیرین کننده های مصنوعی نیز بیش از حد مصرف نشوند.
- کافئین: در مراقبت های دوران بارداری، نباید مصرف کافئین روزانه بیشتر از 1 یا 2 فنجان باشد.
مراقبت های قبل از زایمان چگونه است؟
این مراقبت ها شامل تغذیه خوب و رعایت بهداشت قبل و حین بارداری است. بهتر است 3 ماه قبل از شروع اقدام برای بارداری، یک چک آپ کامل کنید. با انتخاب یک پزشک زنان و زایمان خوب می توانید از او مراقبت های لازم قبل و بعد از بارداری را بپرسید.
مادر باید حتما داروهایی را که مصرف می کند به پزشک اطلاع دهد تا اطمینان یابد مصرف آن ها در دوران بارداری خطرناک نیست. الکل، مواد مخدر و سیگار ترک و همچنین کمتر کافئین مصرف شود.
افرادی که قصد بارداری دارند یا باردار هستند، باید هر روز مکملی با حداقل 400 میکروگرم (0.4 میلی گرم) اسید فولیک مصرف کنند. مصرف اسید فولیک خطر برخی از نقص های مادرزادی را کاهش می دهد. قبل از بارداری و حین آن مادر نباید در معرض اشعه های مضر و مواد شیمیایی خطرناک در خانه یا محل کار باشد.
تا چه مدت می توان در دوران بارداری فعالیت انجام داد؟
در مراقبت های دوران بارداری، زمان کار کردن مادر را پزشک تعیین می کند. از مهم ترین عوامل تاثیر گذار می توان به میزان استرس شغل و شرایط کاری اشاره کرد.
مثلا در معرض تشعشع، سرب و موادی مانند مس و جیوه بودن، برای جنین بسیار مضر است. همچنین مشاغلی که استرس بالا و فعالت فیزیکی شدیدی دارند برای سلامتی مادر و جنین خطرناک هستند. کارهایی که مادر می تواند به طور نشسته انجام دهد در ماه های اول بارداری خطرناک نیست.
اگر مادر در خطر سقط جنین یا زایمان زودرس باشد، ممکن است پزشک به او استراحت مطلق دهد که در این صورت نباید حتی کار خانه را انجام دهد.
چگونه می توان مشکلات ناشی از بارداری را کم کرد؟
در ادامه مشکلات رایج در بارداری و نحوه مدیریت آن ها را بیان می کنیم:
- حالت تهوع: در اوایل بارداری مادر با مشکل حالت تهوع یا استفراغ ممکن است در هر زمانی در طول روز درگیر شود. برای کم کردن این مشکل باید وعده های غذایی را در چند قسمت کوچک تقسیم و مصرف غذاهای چرب، تند یا اسیدی را محدود کرد. بعضی از مادران با معده خالی بیشتر احساس تهوع دارند. اگر 3 ماه از بارداری گذشته و این تهوع صبحگاهی باعث کاهش وزن او شده باشد، برای مراقبت های دوران بارداری حتما باید با پزشک مشورت شود.
- احساس خستگی در بارداری: در بارداری بیشتر مادران احساس می کنند انرژی شان پائین آمده و مدام خسته هستند. استراحت کافی و چرت زدن در طول روز کمک می کند خستگی کمتر شود. اما اگر مادر با استراحت همچنان احساس خستگی کند باید با پزشک مشورت کند زیرا ممکن است این خستگی ناشی از کم خونی باشد.
- گرفتگی عضلات پا: حرکت و راه رفتن آرام به کاهش گرفتگی عضلات پا در دوران بارداری کمک می کند. در مراقبت های دوران بارداری انجام بعضی ورزش های سبک مانند خم و راست کردن ساق پا به سمت زانو و نوشیدن آب کافی این مشکل را برطرف می کند.
- یبوست: برای مراقبت های دوران بارداری مادر باید زیاد مایعات بنوشد و از غذاهای حاوی فیبر بالا مانند میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار استفاده کند. در صورت تشدید یبوست مادر نباید بدون مشورت با پزشک ملین مصرف کند.
- هموروئید: اگر زمان درگیری با مشکل یبوست زیاد شود ممکن است مادر دچار هموروئید شود. برای مراقبت های دوران بارداری و بهبود هوروئید نباید هنگام اجابت مزاج، فشار زیادی به روده ها وارد شود.
- تکرر ادرار: در زمان بارداری به دلیل تغییرات هورمونی مادر بیشتر از حالت معمول نیاز به دفع ادرار دارد. همچنین با رشد کودک، به مثانه مادر فشار وارد می شود، به همین دلیل مادر زود به زود احساس ادرار خواهد داشت.
- واریس در رگ: برای مراقبت های دوران بارداری و بروز از واریس مادر نباید لباس هایی بپوشد که دور کمر یا پاهایش را فشار دهند. با استراحت کافی و بالا نگه داشتن پاها می توان این مشکل را برطرف کرد. نشستن یا ایستادن طولانی مدت نیز با فشار دادن رگ ها موجب واریس می شوند.
- تغییر خلق و رفتار: هورمون ها در دوران بارداری بسیار بالا می روند و سیستم کلی بدن مادر در حال تغییر است پس طبیعی است که رفتار او نیز تغییر کند. در صورت بروز احساس افسردگی و ناراحتی باید حتما به روانپزشک مراجعه شود تا زودتر این مشکل برطرف شود.
- سوزش سر معده: دفعات وعده های غذایی زیاد و حجم غذا کم به رفع این مشکل کمک می کند. برای مراقبت های دوران بارداری نباید غذاهای تند، چرب یا اسیدی مصرف شوند. اگر مادر احساس سوزش معده کند، نباید بلافاصله بعد از خوردن غذا دراز بکشد. گاهی اوقات با تجویز پزشک مصرف آنتی اسیدها به رفع این مشکل کمک می کنند.
- عفونت واژن: میزان ترشحات واژن در دوران بارداری افزایش می یابند که بیشتر موجب عفونت های قارچی می شوند. برای مراقبت های دوران بارداری اگر مادر هرگونه ترشح غیرعادی یا بوی بد از واژن احساس کند حتما باید پزشک را در جریان بگذارد.
- خونریزی لثه: مرتب مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، بهداشت دهان را بالا می برد. در مراقبت های دوران بارداری، اگر مادر دچار خونریزی لثه شود باید به دندانپزشک خود مراجعه کند و او را در جریان بارداری خود بگذارد.
- گرفتگی بینی: تغییرات سطح هورمون زنانه استروژن می تواند موجب گرفتگی یا خونریزی بینی شود.
- ادم (جمع شدن مایع): مادر باید تا جایی که می تواند پاهای خود را بالا نگه دارد و هنگام خواب به پهلوی چپ دراز بکشد. این کار با بهتر کردن جریان خون از پا به قلب ادم پا را کم می کند.
- تغییرات مادر در مراحل پایانی بارداری: در بارداری و هنگام بزرگ شدن جنین، پوست مادر تحت کشش قرار می گیرد که موجب ترک پوستی یا استریا (Stretch Mark) می شود. لوسیون های روغنی مانند شی باتر با مرطوب نگه داشتن پوست، خارش و خشکی آن را کم می کنند. برخی مواقع پوست صورت یا اطراف نوک پستان مادر تیره تر می شود. برای مراقبت های دوران بارداری مادر باید تا حد امکان در معرض نور خورشید نباشد و از کرم های ضدآفتاب مناسب استفاده کند.
